Bogenbouw

Voor zover kan worden nagegaan werd in Dodewaard de eerste ereboog in 1898 gebouwd ter gelegenheid van een kennismakingsbezoek van de Koninginnen Emma en Wilhelmina de Betuwe. Het bezoek vond plaats op 13 augustus 1898.  In het boekje “Wilhelmina kijken tussen de dijken” wordt verhaald dat de toenmalige burgemeester van Dodewaard, de heer A.D. Duijs met een uitgebreide delegatie het hoge bezoek bij het veer opwachtte voor inscheping. De versierde stoomboot De Harmonie I voer de Koninginnen en hun gevolg naar Tiel. In de gemeente was volgens het artikel een grote ereboog gebouwd als verwelkoming en groet. Jammer is dat van deze ereboog geen foto’s bestaan maar in die tijd was fotografie nog geen algemeen goed.

In 1928 bracht Koningin Wilhelmina opnieuw een bezoek aan de regio waaronder de voormalige gemeente Dodewaard. Ter verwelkoming van haar en als blijk van liefde voor het Koningshuis bouwden de bewoners een ereboog aan het begin van de Dalwagen (nabij de Waalbandijk). Een mooie foto van de boog met een fier poserende fanfare Kunst na Arbeid met vaandel  begeleid door veldwachter Dijkhorst met helm en grote snor herinnert nog aan deze lang geleden feestelijke gebeurtenis.

Op een andere archieffoto uit 1936 is een ereboog te zien op de Waalbandijk de voormalige smederij van Hanje Dohmen gebouwd ter gelegenheid van de verloving van prinses Juliana en prins Bernhard. Vrolijk verklede buurtbewoners waarvan een met een trekharmonica poseren onder de boog voor de fotograaf.

In 1936 werd overigens ook de Oranjevereniging Dodewaard opgericht. Het nieuwe bestuur bestaande uit: J.v.Wijk (voorzitter), J.A.den Hartog (ere-voorzitter en burgemeester) D. Willemsen, Jzn. (secretaris), J.J. van Doorn (penningmeester) en de leden W.v.Schaik, H.P.v.Dorland, D.Troost, S.A. Tornga, H.v.Aalst en M.J.Roelofsen riep in feestprogramma’s de burgerij op om vlaggen uit te steken en “eerebogen” te plaatsen. In 1936 telde de vereniging 135 en een jaar later 265 leden. Het jaarverslag van 1937 meldt een kassaldo van f.77,65.

Gezien voorgaande gebeurtenissen is het duidelijk dat de oorsprong van de huidige bogenbouwfeesten op deze vooroorlogse feestelijkheden van het Koninklijk Huis is terug te voeren. Of er in 1923 tijdens het 25 jarig regeringsfeest van Koningin Wilhelmina in Dodewaard een ereboog is opgericht is (nog) niet achterhaald. Wel werd deze feestelijke gebeurtenis gevierd met een optocht en een gondelvaart op De Strang waarvan ook foto’s in het archief aanwezig zijn.

Uit de archieffoto’s blijkt wel dat in de vooroorlogse periode het accent van de feestelijkheden rondom het Koninklijk Huis meer lag op het houden van optochten dan op het bouwen van bogen. De feesten waren kleinschalig en afgestemd op het dorp en de buurtschap maar in de vooroorlogse periode bestond het dorp Dodewaard slechts uit de oude dorpskern dat was omringd door grote kersenboomgaarden. De deelname aan de feestelijkheden was echter groot. Jong en oud nam deel aan de optochten.

In de oorlogsjaren werden er door de Duitse bezetter geen oranjeactiviteiten toegestaan maar na 1945 kregen de optochten en het bouwen van bogen een nieuwe impuls door de herdenking van de bevrijding en het vieren van de vrijheid. Vooral in 1948 werd de bevrijding groots gevierd met maar liefst een zevental bogen (Wely, Kerkstraat (2), Kalkestraat (3) en de  Pluimenburgsestraat).

In latere jaren streden vooral deze buurtschappen om de mooiste bevrijdingsboog en praalwagens die vaak in het teken stonden van de bevrijding en de herwonnen vrijheid. Onderlinge bezoeken vonden toen plaats waarbij buurtbewoners veelal verkleed op boerenkarren elkaars erebogen bezochten (mn. de buurtschappen Achterhoek en Wely), proostten op elkaars boog en de bouwresultaten met elkaar bespraken.

Met de komst van nieuwe uitbreidingsplannen vanaf de zestiger jaren werden de feestelijkheden rondom het Koningshuis en de Nationale feestdagen steeds grootschaliger en verschoof langzamerhand het accent van het houden van optochten naar het bouwen van erebogen. Alles nog op initiatief van de eigen wijk of buurtschap.

In 1979/1980 besloot het toenmalig bestuur van de Oranjevereniging Dodewaard de bouwactiviteiten van de bogen te stimuleren en uit te breiden over het gehele dorp.

Met dit nieuwe beleid beoogde het bestuur niet alleen de aandacht en betrokkenheid voor het Koninklijk Huis en andere nationale gebeurtenissen te stimuleren maar ook de saamhorigheid te bevorderen van de bewoners in de (nieuwe) wijken en buurtschappen. Het dorp werd ingedeeld in de (oorspronkelijke) wijken en buurtschappen die werden vertegenwoordigd door een contactpersoon.

De bouwactiviteiten werden later uitgebreid met een fietstocht voor alle inwoners langs de opgestelde bogen en een gezamenlijk wijk/buurtschapsontbijt onder de boog in de openlucht. Uit deze activiteiten ontstonden weer diverse buurtverenigingen.

In de beginjaren bestonden de bogen nog uit eenvoudige constructies van dennengroen en crêpe-papieren bloemen. Inmiddels zijn de bogen uitgegroeid tot ware kunstwerken van diverse eigentijdse materialen. Ook de thema’s zijn aangepast aan het tijdsbeeld. Tot het jaar 2000 werden thema’s als “Bevrijding” en “Vrijheid” gebruikt maar met ingang van dat jaar werden nieuwe meer algemene onderwerpen bedacht om ruimte te geven aan uiting van vreugde en creativiteit zoals: “Ons Dorp!” (2000), “Sprookjes” (2005) en “Spreuken en Gezegden” (2010).

De bogenbouwfeesten in Dodewaard worden om de vijf jaar gehouden en hebben inmiddels een regionale en landelijke bekendheid gekregen. Duizenden belangstellenden bezoeken overdag en ’s avonds wanneer de bogen zijn verlicht deze feesten die altijd rond Konings- en Bevrijdingsdag worden georganiseerd.

Bogenbouw in Dodewaard wordt mogelijk gemaakt door de inzet van vele vrijwilligers die kunnen rekenen op de ondersteuning van de gemeente en de plaatselijke bedrijven en middenstand. Ook de initiërende en coördinerende rol van de diverse besturen van de Oranjevereniging Dodewaard is in de afgelopen decennia van betekenis geweest.